Jak już wspomnieliśmy w jednym z pierwszych naszych wpisów, głównym celem powstania naszej strony jest promocja turystyki aktywnej. Dzisiaj opiszemy ten termin w artykule będącym wstępem do cyklu specjalistycznych wpisów dotyczących aktywności ruchowej i przygotowania fizycznego, które będą zawierały wiedzę zarówno teoretyczną, jak i praktyczną. Na początek opowiemy co to takiego dla nas ta turystyka aktywna 🙂
Wstęp do turystyki aktywnej
Turystyka z definicji wiąże się z bliższymi lub dalszymi podróżami. Jeżeli nasze podróże odbywamy w celu uprawiania aktywności ruchowej, rekreacji i sportu, możemy najogólniej mówić o turystyce aktywnej. W ostatnich latach taki rodzaj turystyki dynamicznie się rozwija. Coraz więcej ludzi odkrywa w sobie potrzebę aktywnego wypoczynku w trakcie urlopu, a postępująca komercjalizacja popularnych rejonów turystycznych sprzyja uprawianiu coraz to nowszych form aktywności ruchowej. Stale rosnącą popularność zyskują zarówno sporty zimowe (narciarstwo, snowboard, skitouring, turystyka i wspinaczka górska), jak i letnie (turystyka piesza i rowerowa, kajakarstwo, żeglarstwo, windsurfing, nurkowanie, turystyka motocyklowa). Aktywność ruchową podejmujemy często przy okazji dłuższego wyjazdu wypoczynkowego, korzystając z lokalnych atrakcji dostępnych w miejscu pobytu lub wyjazd od samego początku jest świadomie zaplanowany w kierunku uprawiania danej dyscypliny. Nasza aktywność przybiera więc formy zarówno rekreacyjne (podejmowanie aktywności ruchowej dla przyjemności i zdrowia), jak i sportowe (noszące cechy wyczynu lub rywalizacji). Dużą popularność zyskuje też uprawianie sportów ekstremalnych (base jumping, skoki spadochronowe, downhill, wspinaczka lodowa czy zimowa), które stają się często głównym celem wyjazdu turystycznego.
Polska i zagraniczna literatura fachowa próbuje systematyzować terminologię klasyfikującą te różnorodne formy aktywności turystycznej, stosując przy tym różne kryteria i modele. Obiektem badań i zainteresowań naukowców są w tym obszarze wzajemne relacje między turystyką, rekreacją i sportem.
W niniejszym artykule zaprezentujemy Wam najbliższe nam spojrzenie na definicję turystyki aktywnej, jako formy aktywności ruchowej realizowanej w trakcie podróży o charakterze turystycznym. A przy okazji zastanowimy się co jest dla nas ważniejsze – podróż sama w sobie, czy aktywność fizyczna jako taka. 🙂
Pod północną ścianą Triglava, Alpy Julijskie, Słowenia
Definicja i rodzaje turystyki aktywnej
Literatura specjalistyczna oferuje wiele różnorodnych definicji i klasyfikacji mających na celu usystematyzowanie wiedzy o formach turystyki związanych z aktywnością, rekreacją ruchową i sportem. Formy te często wzajemnie się przenikają, przez co bardzo trudne jest zastosowanie jednego modelu czy kryteriów. Model nam najbliższy traktuje turystykę aktywną jako nadrzędne pojęcie określające formę turystyki, której jednym z głównych lub najważniejszych elementów wyjazdu jest podejmowanie szczególnego rodzaju aktywności ruchowej o charakterze rekreacyjnym lub sportowym. Według tak przyjętego kryterium, wyróżniać będziemy różne rodzaje turystyki aktywnej, takie jak turystykę przygodową, ekstremalną, kwalifikowaną (specjalistyczną) czy sportową (usportowioną).
Turystyka przygodowa
Turystyka przygodowa (ang. adventure tourism) to rodzaj plenerowej turystyki aktywnej, do podjęcia której skłania chęć przeżycia przygody i pojawiających się przy tym emocji. Realizowana jest najczęściej w dzikim, egzotycznym terenie, co wiąże się z aktywnym wypoczynkiem w kontakcie z przyrodą. Istotą tego rodzaju turystyki jest eksploracja, podróż w nieznane, chęć sprawdzenia się w nowej i trudnej sytuacji oraz przeżycie w związku z tym silnych emocji, doznań estetycznych i duchowych, czy też pogłębienie wiedzy i umiejętności. Rozróżnia się dwa rodzaje turystyki przygodowej – twardą (o dużym stopniu ryzyka, np. survival) i miękką (o niskim stopniu ryzyka, np. trekking czy backpacking). Turystyka przygodowa może przybierać formy fabularyzowane (komercyjne) w postaci zorganizowanych wypraw z przewodnikiem, których głównym celem jest wywołanie silnych emocji i wrażeń.
Na biwaku w Grand Teton, Wyoming, USA
Turystyka ekstremalna
Turystyka ekstremalna (ang. extreme tourism) jest również rodzajem plenerowej turystyki aktywnej, a jej główną cechą jest element ryzyka. Istotą turystyki ekstremalnej jest dostarczenie silnych wrażeń i adrenaliny, gdzie uczestnicy często docierają do granic wytrzymałości psychicznej i fizycznej w okolicznościach wysokiego ryzyka utraty zdrowia lub życia. Realizowana jest najczęściej poprzez uprawianie sportów ekstremalnych (np. skialpinizm, downhill, base jumping, wspinaczka górska). Czynnikami motywacyjnymi do podjęcia turystyki ekstremalnej są indywidualizm, chęć realizowania własnych ambicji, wyróżnienia się czy podniesienia statusu społecznego.
Skok spadochronowy Doroty
Turystyka kwalifikowana
Turystyka kwalifikowana jest wyspecjalizowaną formą turystyki aktywnej. Terminu tego nie znajdziemy w anglojęzycznej literaturze, gdyż wywodzi się on ze środowiska polskiego (PTTK), określając najwyższą formę specjalizacji turystycznej. Uprawianie turystyki kwalifikowanej wymaga z założenia posiadania specjalistycznej wiedzy i umiejętności (w tym umiejętności posługiwania się sprzętem), znajomości zasad bezpieczeństwa, odpowiedniego przygotowania czy posiadania uprawnień. Przykładem turystyki kwalifikowanej może być np. wysokogórska turystyka pozaszlakowa. Charakterystyczne dla turystyki kwalifikowanej jest dążenie uczestnika do coraz większej specjalizacji i osiągnięć w danej dyscyplinie. Mogą tu też występować elementy rywalizacji czy wyczynu, co czyni tę formę turystyki aktywnej podobną do sportu kwalifikowanego.
Ferraty w Dolomitach, Włochy
Turystyka sportowa
Turystyka sportowa (ang. sport tourism) jest w literaturze traktowana jako nijako osobne zjawisko, choć w wybranym zakresie pasuje również do przyjętego tutaj modelu, jako rodzaj turystyki aktywnej. Głównym motywem podróży jest tutaj sport, przy czym w tej kategorii literatura światowa grupuje zarówno aktywne formy turystyki sportowej (hard sport tourism), gdzie wyjazd realizowany jest bezpośrednio w celu uprawiania sportu czy udziału w rywalizacji sportowej, jak i formy pasywne, takie jak fanoturystyka (wyjazdy na imprezy i wydarzenia sportowe) czy turystyka sportowa nostalgiczna (zwiedzanie obiektów sportowych). Pasywnych form turystyki sportowej nie możemy jednak zawrzeć w obszarze turystyki aktywnej. Z drugiej też strony aktywna turystyka sportowa realizowana jest często w ośrodkach czy obiektach sportowych, a element podróży występuje tu tylko jako dojazd na miejsce rozgrywania zawodów sportowych, co również wykracza właściwie poza ramy plenerowej turystyki aktywnej. Do naszego modelu można zatem włączyć jedynie plenerową turystykę sportową, która bywa zresztą często określana zamiennie jako opisana wyżej turystyka kwalifikowana.
Wspinanie na lodospadach w Rjukan, Norwegia
Nasze spojrzenie na turystykę aktywną
Wszystkie rodzaje i formy turystyki aktywnej wzajemnie się przenikają, gdyż posiadają wiele cech wspólnych. Realizowanie np. swoich pasji górskich może mieć przecież zarówno charakter przygodowy (eksploracyjny trekking w nowym, nieznanym nam wcześniej terenie), ekstremalny (wspinaczka lodowa czy alpejska), czy kwalifikowany (wysokogórska turystyka pozaszlakowa).
Patrząc na definicje, które charakteryzują określoną kategorię, to nam osobiście najbardziej bliskie są założenia turystyki kwalifikowanej, w której odpowiednie przygotowanie merytoryczne i fizyczne pełni kluczową rolę w podejmowaniu danej aktywności ruchowej. Zalecalibyśmy je przy podejmowaniu wszystkich rodzajów turystyki aktywnej. Turystyka przygodowa czy ekstremalna będą dużo bezpieczniejsze, pełniejsze, bardziej wartościowe i satysfakcjonujące, jeżeli zastosujemy w nich podobne zasady, czyli będziemy daną formę aktywności realizować w sposób świadomy, nabędziemy odpowiednią wiedzę na jej temat i niezbędne umiejętności oraz samodzielność w jej realizacji. Komercyjne formy turystyki przygodowej czy ekstremalnej takiej możliwości w zasadzie nie dają, gdyż to właśnie samodzielne realizowanie wyjazdu sprzyja lepszemu przygotowaniu się do planowanej formy aktywności.
Wycieczka skiturowa na Pilsko
Zgodnie z zasadami turystyki kwalifikowanej
Nasze formy turystyki aktywnej staramy się zawsze realizować w oparciu o zasady turystyki kwalifikowanej i sportu, który pełni ważną rolę w naszym życiu. Co to oznacza w praktyce? Podejmujemy takie aktywności, do których jesteśmy przygotowani. Przez przygotowanie rozumiemy przygotowanie fizyczne (trening sportowy czy rekreacyjny, zarówno specjalistyczny – techniczny, jak i ogólnorozwojowy) i merytoryczne (wiedza o danej dyscyplinie, niezbędnym sprzęcie wraz z umiejętnością jego stosowania, zasadach bezpieczeństwa itp). Przykładem może tu być nasza ulubiona aktywność górska. Lubimy góry i realizujemy się w nich w różny sposób – zarówno typowo turystycznie (trekking), jak i wspinaczkowo (wspinanie letnie, lodowe, alpinizm, himalaizm). Doświadczenie i umiejętności zebrane przez kilka lat nauki wspinania letniego i zimowego pozwalają nam odpowiednio dobierać kolejne, realizowane wspólnie cele, dostosowując je do aktualnych możliwości i przygotowania. Wybieramy takie, które z jednej strony spełnią nasze ambicje, a z drugiej zachowamy granicę, w której czerpiemy z tego przyjemność i satysfakcję. Na wspólnych wyjazdach zawsze podążamy w kierunku tego kompromisu, bo znalezienia go wymagają różnice między nami – Mariusz robi na codzień rzeczy bardziej ekstremalne i osadzony jest raczej w ramach sportowych, Dorota trochę mniej i bardziej rekreacyjnie. 😉 Czasem co prawda pojawiają się łzy, ale później wspomnienia są zawsze piękne. 🙂
Nasze przesłanie dla aktywnych turystów 🙂
Oczywiście polecamy wszystkim realizację swoich pasji poprzez turystykę aktywną! 🙂 Możemy dzięki temu w jednym wyjeździe połączyć nasze zamiłowania do podróży, sportu czy rekreacyjnych form aktywności ruchowej. Sami bardzo często zastanawiamy się, które potrzeby silniej pchają nas do wyjazdów – czy jest to bardziej chęć podróżowania i zwiedzania nowych rejonów, czy może realizacja naszych ulubionych form aktywności ruchowej. Nasze wyjazdy turystyczne związane są najczęściej z rekreacją i sportem, lecz z drugiej strony mamy silną potrzebę zwiedzania i poznawania nowych miejsc, którą zawsze przy okazji zaspokajamy. Turystyka aktywna pozwala zbalansować realizację tych potrzeb, przez co mamy poczucie stanu pełnej harmonii. Tym bardziej, że każdą podróż realizujemy sami na własnych zasadach. Kluczową wartość stanowi dla nas samodzielnie przygotowany wyjazd, a już samo podjęcie jego planowania pozwala nam lepiej się do niego przygotować.
Przygotowanie fizyczne
Wszystkie podróże, na których planujemy wyczerpującą aktywność sportową powinny być poprzedzone kilkumiesięcznym treningiem. Jeżeli uprawiacie w sposób systematyczny jakąś dyscyplinę sportu (min. 2-3 treningi w tygodniu) to prawdopodobnie posiadacie ogólne przygotowanie do wzmożonego wysiłku, jednak niezbędne jest też podjęcie treningu o charakterze ukierunkowanym i specjalnym, charakterystycznym dla konkretnej dyscypliny. Dobre przygotowanie kondycyjne nawet jednej osoby, podwyższa bezpieczeństwo całej grupy w sytuacjach kryzysowych, warto o tym niezmiennie pamiętać. Jeżeli bierzecie udział w wyjeździe komercyjnym to prawdopodobnie będziecie pod dobrą opieką przygotowanych do tego ludzi, jednak nie zapewnią Wam oni ochrony przed indywidualnymi kontuzjami, wynikającymi np. z przeciążenia, w sytuacji gdy Wasz organizm nie został przystosowany do podjęcia wysiłku o wzmożonej intensywności. O treningu będziemy zresztą pisać jeszcze na stronie dużo więcej. 😉
Trening rowerowy – jedna z naszych form przygotowania wytrzymałościowego
Przygotowanie merytoryczne
Przygotowanie fizyczne to jednak też nie wszystko. Do samodzielnego podejmowania wielu form aktywności ruchowej niezbędne jest posiadanie wiedzy merytorycznej w danej dyscyplinie, w tym wiedzy o koniecznym sprzęcie wykorzystywanym do jej uprawiania oraz umiejętności jego użytkowania. Dobre przygotowanie wytrzymałościowe nie zapewni nam samo w sobie bezpieczeństwa w górach, jeżeli wybierzemy się na wspinaczkę z niewłaściwą liną, nie potrafiąc korzystać z odpowiedniego sprzętu asekuracyjnego lub nie posiadając go wcale. Podobnie w warunkach zimowych – wyposażając się w czekan i raki nie zapewnimy sobie właściwego bezpieczeństwa, jeżeli nie będziemy potrafili się nimi posługiwać.
W większości aktywności outdoorowych, gdzie podejmujemy wielogodzinny wysiłek fizyczny w zmiennych warunkach pogodowych, konieczne jest również posiadanie wiedzy o właściwym ubiorze (+ oczywiście doświadczenie, którego systematycznie nabieramy), o odpowiednim odżywianiu i nawadnianiu. W górach te umiejętności i wiedza nabierają szczególnego znaczenia.
Aktywnie, ale bezpiecznie
Aktywność ruchowa i sport realizowane w plenerze, zwłaszcza w trakcie podróży w nowe rejony, dostarczają nam wielu silnych emocji i wrażeń. Im bardziej ekstremalne aktywności podejmujemy, tym te emocje są silniejsze, a przeżywanie życia pełniejsze. Odczucie to potęguje estetyka przyrody, w obliczu piękna której podejmujemy nasze sportowe wyzwania. Nawet najbardziej ryzykowne i ekstremalne formy aktywności mogą być wielokrotnie bezpieczniejsze, jeżeli realizować je będziemy odpowiednio przygotowani. A wtedy i satysfakcja z zakończonego pomyślnie wyjazdu będzie o wiele większa. Jeżeli sami nie potrafimy krytycznie ocenić naszych możliwości, ani ich właściwie rozwijać, zdajmy się na pomoc specjalistów, którzy sprawdzą, doradzą i polecą właściwe rozwiązania (kursy, szkolenia, treningi). Jeżeli drzemie w Was potrzeba przeżycia ekstremalnych emocji, to prawdopodobnie i tak nikt Was przed nimi nie powstrzyma. 🙂 I dobrze, bo dzięki nim możecie przeżywać życie na własnych zasadach. 🙂
Pamiętajcie tylko:
Aktywnie, ale z głową! 🙂
Przeczytaj na blogu artykuły o naszej turystyce aktywnej – kliknij TUTAJ
